Odkrywając kolejne tajemnice Pechowej Dwunastki, czyli 12 typowych problemów związanych z zachowaniem ludzi jak i stylem zarządzania organizacją i leżących u źródeł praktycznie wszystkich incydentów, w tym tych dotyczących bezpieczeństwa informacji, spójrzmy dzisiaj przez lupę na nasze nawyki, które przyjęliśmy za normę czy zaakceptowaliśmy jako standard, czy w pracy, czy w domu.

Przykładów jest dużo, więcej niż chcemy dostrzec przyglądając się sobie. Do tych najbardziej popularnych należą:

1. W pracy:
   • Praca z informacjami służbowymi i rozmowy o pracy w przestrzeniach publicznych, podczas podróży, w taksówce – gdzie nasze rozmowy mogą zostać podsłuchane, a ekran podglądnięty, dane przechwycone (używając publicznego wi-fi, nieznanego połączenia kablowego, przy braku stosowania VPN-a);
   • Przytrzymywanie drzwi z kontrolą dostępu – uprzejmie wpuszczając nieznajomych na teren firmy;
   • Wysyłanie „zaproszeń na pizzę” z konta mailowego użytkownika który nie zablokował ekranu urządzenia służbowego – niwecząc rozliczalność czynności przeprowadzonych w trakcie tej sesji logowania przez użytkownika i uniemożliwiając karanie pracownika-sabotażysty (nie wiadomo kto faktycznie wykonał operacje na tym koncie);
   • Obchodzenie zabezpieczeń proceduralnych i technicznych w celu większej elastyczności i wydajności realizowanych zadań służbowych, itp.
2. W domu:
   • „Tak jak wszyscy” – udostępnianie zdjęć, lokalizacji, informacji prywatnych publicznie w sieciach społecznościowych, przekazywanie prywatnych i intymnych informacji mailem u publicznego operatora (google, interia, onet, wp) – pozbawiając się kontroli nad naszymi tajemnicami bez świadomości konsekwencji;
   • Lekkomyślne podejście do tworzenia kopii zapasowych i archiwizacji danych ważnych dla naszych interesów – co w przypadku ich utraty lub braku dostępu (zagubienie, kradzież, ransomware) prowadzi do poważnych utrudnień;
   • Nadużywanie elektronicznych urządzeń ekranowych do komunikacji, rozrywki, edukacji i pracy w obecności bliskich, którzy potrzebują uwagi – co prowadzi do eskalacji problemów, budowania dystansu i ograniczenia postrzegania świadomości, docelowo do agresji i depresji.

Powyższa lista, choć niekompletna to w zakresie konsekwencji wygląda niepokojąco a nawet poważnie. Co można zrobić w celu redukcji obecności tego czynnika w naszym zachowaniu?

Samodzielnie oceń, jaka norma zachowania jest zgodna z Twoimi przekonaniami i wartościami, które cenisz a nie opieraj się na wymówkach, że inni również tak robią. Fakt, że inne osoby zachowują się w określony sposób nie oznacza, że to zachowanie jest poprawne. Asertywność ?i poznanie kontekstu ? są tutaj kluczowymi kompetencjami jakie należy rozwijać.

Niebezpieczne zachowania, nawet przyzwolone w obrębie danej społeczności (jak środowisko firmy czy zespołu, bądź rodzina) należy eliminować skutecznie. Iluzja braku konsekwencji złych nawyków i praktyk głównie bazuje na braku wiedzy o incydentach, do których doprowadziło takie zaufanie, co jest kolejną złą praktyką. Trwamy w błędzie, głównie dlatego że nie dostrzegamy realnie jego konsekwencji, mylnie interpretując przyczyny znanych incydentów. Np. uzyskanie dostępu do kontenerów w Amazon S3, czy baz danych Mongo, w wielu przypadkach zabezpieczonych prostym hasłem lub nawet jego brakiem jest powielaniem złych praktyk stosowanych w lokalnych zasobach (dom, firma). Oczywiście brak świadomości zabezpieczeń sieciowych w chmurze jest tutaj typowo wskazane jako przyczyna, a nie nawyki, które jednak faktycznie stoją za brakiem wskazanych mechanizmów. Z tego powodu, ? reagowanie na incydenty, w tym analiza ich skutków jak i zgłaszanie złych praktyk do poprawy, są kluczową kompetencją pomagającą wyplenić złe nawyki.

Trzecim najbardziej niewidocznym elementem redukującym opisane niepożądane zachowania jest komunikacja i współdzielenie zbliżonych wartości ⛔, czyli faktyczny sens prywatności – znajomość celu i tego co ma być chronione. Zapewnienie, że wszyscy zgadzają się co do podstaw, akceptują ustalone reguły i rozumieją jak własny przykład ? wpływa realnie na ich skuteczność to cel w zasięgu każdego człowieka i każdej organizacji.

Podsumowując. Źle się dzieje, gdy przyzwalamy w formie normy danej społeczności na realizację złych praktyk. Szczególnie gdy są one sprzeczne z naszymi celami i podważają wartość jaką cenimy w naszym prywatnym życiu, rodzinie czy organizacji. Już dzisiaj możesz przemyśleć co stanowi dla Ciebie wartość, jakie zachowania mają na nią negatywny wpływ i rozpocząć ich redukcję, a najlepiej eliminację.

Jeśli chcesz to robić w dojrzały sposób, rejestruj incydenty i analizuj ich przyczyny. Staraj się być w tym obiektywnym i takim podejściem zarażaj faktycznych lub potencjalnych uczestników incydentu. Zespołowa analiza incydentu sama w sobie będzie edukować i wspierać eliminację niebezpiecznych zachowań, zwłaszcza jeśli uda się znaleźć ich źródła i sformułować działania naprawcze. Monitorowanie ilości incydentów, zgodnie z zasadą, iż zarządzać można tylko tym co mierzalne, pozwoli ocenić czy Twoja praca przynosi owoce.

Powodzenia!

Artur Marek Maciąg

Inicjatywa Kultury Bezpieczeństwa, doświadczony expert i pasjonat bezpieczeństwa informacji.

Pechową dwunastkę* otworzy nam problem braku wiedzy. Wybór tego czynnika jako pierwszego wydaje się być oczywistym, a przy tym trywialnym wyborem. Gdy nie ma wiedzy, można co najwyżej mieć szczęście, cała reszta przypadków to wypadki, te znane i te ukrywane. Tutaj wszelkie oczywistości się kończą i poszukiwanie źródła problemu, zgodnie z wspomnianą zasadą wymaga wiedzy.

Na potrzeby tej formy, krótkiej i zwięzłej skoncentrujmy się na trzech przypadkach:

• Działaniu na nieaktualnej dokumentacji, które może doprowadzić do chaosu i błędów w operacjach,
• Wykonywaniu zadań bez uprzedniego treningu, narażające pracownika i reputację firmy,
• Próby rozwiązania problemu przez niedoświadczony, pozbawiony wiedzy i umiejętności personel, doprowadzające do eskalacji problemu w kryzys.

Prawdopodobnie większość z czytających tego bloga osób jest w stanie podać czy z własnego doświadczenia, czy zasłyszanych opowieści wiele przykładów tych błędów.

Ponownie odniosę się do najgłośniejszego incydentu z 2018 roku, włamania do Equifax, po wykorzystaniu niezałatanej luki w Apache Struts. Incydent wykryto po ponad 75 dniach, a można było praktycznie w ciągu jednego dnia. Ruch kierowany przez zaatakowany serwer webowy był poddawany inspekcji metodą przechwytywania ruchu szyfrowanego (HTTPS interception), dla którego krytyczny jest status certyfikatów używanych przez narzędzie realizujące inspekcję. W tym wypadku nieaktualny certyfikat (oraz idąc dalej, nieaktualne informacje o stanach certyfikatów oraz brak właściwego treningu operatorów technologii) doprowadził do wyłączenia inspekcji ruchu, tym samym nie pozwalając wykryć włamania. Po 75 dniach, gdy zorientowano się, że certyfikat nie jest aktualny i naprawie sytuacji, inspekcja została wznowiona co pozwoliło wykryć nieautoryzowany dostęp do wewnętrznych zasobów. Szczegóły można znaleźć między innymi tutaj.

Jak przeciwdziałać takim problemom?

Ustalić proces aktualizacji dokumentacji do stanu faktycznego – ta strategia, choć kosztowna, pozwala skrócić czas odpowiedzi na incydent i znacznie zredukować ilość incydentów poprzez dostęp osób realizujących operację do aktualnej dokumentacji, odzwierciedlającej bieżącą sytuację środowiska.

Wykonywać zadania do których zostaliśmy przeszkoleni – często występują sytuacje, gdy dla nowego produktu, lub zaktualizowanej technologii nie stosuje się szkolenia personelu stawiając go przed wyzwaniem, swoistym testem jego profesjonalizmu i zdolności rozwiązywania problemów. Ta krótkowzroczna oszczędność prowadzi do eksperymentowania, budowania hipotez o funkcjonowaniu technologii w oparciu o wiedzę z innych rozwiązań lub wersji, co prowadzi bezpośrednio do nieprofesjonalnego, opartego na próbach i zgadywaniu używania lub zarządzania nową technologią oraz nieuchronnego incydentu.

Nie próbować pomóc, jeśli nie wiemy jak to zrobić skutecznie – kluczowe jest tutaj „wiedzieć jak” co nie oznacza teoretycznej wiedzy, tylko praktykę. Prawdopodobnie, mając wystarczająco dużo czasu, dostęp do instrukcji, poradników i np. instruktażu na YouTube można poprawnie skonfigurować czy przywrócić dowolną technologię. Niestety rzeczywistość jest inna: niecierpliwa, zestresowana i pozbawiona drugiej szansy. Wiesz albo nie, czyli potrafisz lub nie próbuj. Obowiązuje tutaj zasada podobna jak w medycynie – po pierwsze nie szkodzić.

Na koniec zostawiłem najsilniejszą praktykę zaradczą – Jeśli nie wiesz – zapytaj! To trywialne i powszechnie znane rozwiązanie, zaskakująco często stosowane jest na końcu, błędnie przyjmowane jako porażka. Świadomość swoich ograniczeń, jest prawdziwą miarą profesjonalizmu zawodowego. Podobnie jak mierzenie sił na zamiary. Ta praktyka nie dotyczy tylko i wyłącznie problemu „wiem – nie wiem”, ale przede wszystkim upewnia Cię, że angażujesz się w sytuację którą rozumiesz, znasz jej bieżący stan.

W inicjatywie Kultury Bezpieczeństwa opracowaliśmy zestaw kompetencji, których rozwój pomaga sprawnie przeciwdziałać negatywnym efektom pechowej dwunastki poprzez usprawnienie bezpiecznej postawy.

Dla problemu braku informacji, polecam rozwijać kompetencje:
?Ochroń – znajomość ograniczeń technologii,
?Wykryj – znajomość stanu normalnego procesów i zdolność wykrywania anomalii,
?Szacunek – ograniczone zaufanie do siebie i innych ludzi oraz umiejętność rozpoznawania wpływu emocji na swoje decyzje,
?Rozwaga – zdolność przewidywania skutków swoich czynności.

Pełen program rozwoju własnej postawy bezpiecznej znaleźć można na blogu inicjatywy kultury bezpieczeństwa i w sieciach społecznościowych oraz YouTube.

Zdanie do przekazania innym i zapamiętania: „Jeśli nie wiesz – zapytaj!”

Artur Marek Maciąg

Inicjatywa Kultury Bezpieczeństwa, doświadczony ekspert i pasjonat bezpieczeństwa informacji.

* Pechowa Dwunastka to dwanaście czynników błędów ludzkich, które występując w pewnych okolicznościach praktycznie materializują incydent bezpieczeństwa.

Lista tych czynników jest następująca:

• Organizacyjne: zwyczaje, brak wiedzy, brak komunikacji, brak zasobów, brak pracy zespołowej, presja.
• Personalne: utrata uwagi, zmęczenie, stres, brak świadomości, brak zaangażowania, przecenianie siebie.

Kolejne artykuły naszego bloga poświęcamy analizie każdego z tych czynników w kontekście bezpieczeństwa teleinformatycznego i nie tylko.

Pechowa Dwunastka: Czy jesteś słabym ogniwem bezpieczeństwa informacji?

Koniec roku jest często okazją do podsumowań i przemyśleń co się udało (a co nie), zrealizować ze swoich zarówno biznesowych jak i osobistych planów. To też czas na ocenę zmian na rynkach, choć główna taka analiza przypada na okres, zamknięcia roku fiskalnego. Dla krajobrazu zagrożeń technologii informatycznych, czy tez „cyber”, podsumowania dostępne są już teraz, razem z szacunkami na przyszły rok. Zainteresowanych takimi informacjami odsyłam tutaj oraz tutaj. Nikogo nie powinno dziwić, że statystycznie liczba incydentów raportowanych w roku 2018 jest znacząco większa niż w latach wcześniejszych. Dzieje się tak czy to z uwagi na eksploatację sprawdzonych schematów przestępczych, dających coraz to większe zyski atakującemu, czy to lepszego raportowania, po części wynikającego z powstających jak grzyby po deszczu przepisów i regulacji. Taki mamy klimat i trzeba jakoś sobie radzić.

To co się dzieje w okolicy i w środowisku w którym zarabiamy i odpoczywamy to jedno, drugie, dużo ciekawsze dla nas osobiście – to czy mamy osobisty wkład w te statystyki. Rzeczywistość bywa brutalna a praktyka nie pozostawia złudzeń. Nawet ekspert od bezpieczeństwa informacji popełni raz w roku błąd który jest przyczyną potencjalnego incydentu bezpieczeństwa. Czasami jest to kwestia takiego samego hasła używanego w kilku miejscach, w tym służbowych i prywatnych. Czasami to pendrive na szybko wciśnięty w służbowe urządzenie, czy prywatny telefon z danymi (np. adresowymi) firmowymi. A czasami to konkretne i poważne „wykroczenia” jak praca zabrana do domu, czy to na służbowym laptopie podpinanym do nieznanych sieci, czy też mailem, bądź na niezarejestrowanym nośniku.

Czy to w ogóle ma znaczenie? Jeśli incydent się nie „zmaterializował” i jakoś się tym razem udało, to czy należy się tematem przejmować? Tak. Zdecydowanie. Raporty podsumowujące to zjawisko w szczegółach, w tym ten tutaj, nie pozostawiają złudzeń. Zdecydowana większość incydentów bezpieczeństwa występuje z uwagi na niepożądane zachowania ludzi. Co zatem można zrobić, by uchronić swój biznes i zredukować swoje przyszłe ryzykowne zachowania? Jakie postanowienia noworoczne mają sens aby zmniejszyć szansę wystąpienia błędu ludzkiego, który może zostać wykorzystany przez przestępców, w tym tych działających w cyberprzestrzeni?

Tym tekstem rozpoczynam serię artykułów poświęconych analizie typowych przyczyn błędów ludzkich. Źródłem tego materiału są poważne badania zrealizowane przez, ale i na zamówienie amerykańskich i kanadyjskich organizacji nadzorujących lotnictwo i wypadki lotnicze. Jak się okazuje, czy to lotnictwo, czy cyberprzestrzeń, wszędzie tam gdzie jest człowiek – popełnia te same błędy. I choć konsekwencje jeszcze dzisiaj są mniej bolesne i poważne dla błędów w cyberprzestrzeni, ten stan rzeczy zmienia się szybciej niż możemy przewidzieć. Już dzisiaj zdalnie sterowany cyfrowy rozrusznik serca może stanowić śmiertelne zagrożenie i okazję do żądań okupu ze strony przestępcy. Podobnie samochód, czy linia produkcyjna, której zabezpieczenia ktoś zdalnie deaktywuje narażając życie i zdrowie pracowników.

Wspomniane badania określane są listą Brudnej Dwunastki. W naszym kraju, nadaliśmy jej bardziej swojską nazwę Pechowej Dwunastki, głównie z uwagi na nasz powszechny zwyczaj usprawiedliwiania swoich porażek „pechem”. Od stycznia, miesiąc po miesiącu omawiać będziemy na łamach tego bloga kolejne czynniki, które samodzielnie stanowią jedynie zagrożenie, jednak w kumulacji, praktycznie materializują incydent. Każdą z kategorii omówimy w kontekście technologii i interakcji ludzi z jej użyciem. Poruszymy dostępne, realne przykłady incydentów i zrobimy projekcję na nowe technologie.

Lista czynników błędów ludzkich jest następująca:

• Organizacyjne: zwyczaje, brak wiedzy, brak komunikacji, brak zasobów, brak pracy zespołowej, presja.
• Personalne: utrata uwagi, zmęczenie, stres, brak świadomości, brak zaangażowania, przecenianie siebie.

I jak? Interesujące?

O tym, jak istotne jest zrozumienie wpływu tych czynników na bezpieczeństwo technologiczne Twojej firmy może świadczyć analiza mega wycieku informacji z Equifax (2017 rok). Raport udostępniony kilka dni temu wskazuje jako bezpośrednią przyczynę brak aktualizacji systemów informatycznych na znaną podatność w środowisku Apache Struts. Pośrednią przyczyną, wskazaną przez eksperta od analizy zachowań ludzkich w kontekście bezpieczeństwa systemów informatycznych, były konflikty personalne kierownictwa firmy i w ich efekcie wydłużenie linii raportowania CSO, oraz umieszczenie go w obszarze obsługi prawnej. Choć sytuacja konfliktu personalnego została rozwiązana tym sprawnym ruchem menadżerskim, dużo wcześniej przed atakiem i samym problemem podatności, miała ona istotny wpływ na operacyjną efektywność między innymi procesu łatania podatności, co umożliwiło włamanie.

Ten przykład pokazuje, że bezpieczeństwo systemów informatycznych, jest krytycznie zależne od ludzi, od tego czy, oraz jakie błędy popełniają a także czy się na nich uczą czy nie…

Do zobaczenia w styczniu 2019 roku.

Przy okazji warto wziąć sobie do serca jedną z porad Instytutu SANS dotyczącą zabezpieczenia urządzeń mobilnych przed nieautoryzowanym dostępem, oraz zaszyfrowanie ich zawartości. Okazuje się, że zgodne ze wspomnianym wcześniej raportem ponad 100 razy więcej urządzeń zostanie zgubionych niż faktycznie ktoś się na nie włamie. Pilnujcie zatem swoich urządzeń z danymi osobistymi i firmowymi podczas szampańskiej zabawy!

Spokojnego końca starego roku!

Artur Marek Maciąg

Inicjatywa Kultury Bezpieczeństwa, doświadczony expert i pasjonat bezpieczeństwa informacji.